Adekvatna dijagnoza i pravilno postavljene indikacije za tretman, su osnova pozitivnog ishoda endodontsko-hirurškog procesa, čime se ujedno i smanjuje rizik od nastanka komplikacija samog tretmana.

Piše: dr.dentalne medicne Samra Juković Trako

Dr. Samra Juković Trako rođena je u Prijepolju 1991 godine. Na Stomatološkom fakultetu u Sarajevu diplomirala je 2018 godine i stekla zvanje doktora dentalne medicine, nakon čega je radila u specijalističkoj stomatološkoj ordinaciji D2Dental u Sarajevu. U toku školovanja ali i trenutno, rado učestvuje u projektima i stručnim edukacijama školske i predškolske djece o oralnom zdravlju. Od juna 2021 godine zaposlena je u privatnoj stomatološkoj ordinaciji Amdenta u Sarajevu. 

Endodonsko-hirurški tretmani se koriste u prevnciji širenja infekcije kroz kalanki sistem korijena zuba ka periradikularnim tkivima. Međutim, često se dešava da dođe do pojave komlikacija prilokom ove stomatološke procedure. U nastavku o komplikacijama u endodontskoj hirurgiji za DentBiH piše dr.dentalne medicne Samra Juković Trako.

Endodontska hirurgija je stomatološka procedura kojom se tretiraju slučajevi apikalnog parodontitisa, a koji prethodno nisu sanirani konzervativnim endodontskim tretmanima ili drugim nehirurškim revizijama. Osnovni cilj endodontsko-hirurškog tretmana je prevencija širenja infekcije kroz kanalni sistem korijena zuba ka periradikularnim tkivima, a sprovodi se resekcijom korijena, zatim retrogradnom preparacijom kaviteta i njegovom opturacijom odgovarajućim materijalima. Međutim, kao i kod svake stomatološke procedure i kod endodontske hirurgije postoji mogućnost za nastanak različitih komplikacija u toku samog tretmana ili  nakon njega.

Komplikacije koje mogu nastati u endodontskim hirurškim procedurama su: komplikacije vezane za pogrešnu dijagnozu i odabir slučaja, komplikacije mekotkivnih struktura, nastanak mukokela, komplikacije povezane sa maksilarnim sinusom, nastanak emfizema, povreda nerva, otok, bol i infekcija tokom i nakon endodontskih hirurških tretmana. U ovom članku ćemo se osvrnuti na najvažnije komplikacije endodontske hirurgije.

Pogrešna dijagnoza i odabir slučaja

Uspjeh endodontsko-hirurške terapije počinje pravilnom dijagnozom koja se postavlja na osnovu detaljne anamneze, pažljivog kliničkog pregleda, radiografske procjene stanja zuba i okolnih parodontalnih tkiva. Prilikom selekcije slučajeva koji će se tretirati neophodno je uzeti u obzir parodontološki status, restaurativne mogućnosti, oralno i opšte zdravstveno stanje pacijenta kao i socio-ekonomske faktore. Adekvatna dijagnoza i pravilno postavljene indikacije za tretman, su osnova pozitivnog ishoda endodontsko-hirurškog procesa, čime se ujedno i smanjuje rizik od nastanka komplikacija samog tretmana.

Komplikacije na mekotkivnim strukturama

Hirurški tretman hronične periapikalne lezije, tokom endodontske hirurgije zahtijeva slobodan pristup kosti i korijenu zuba. Pristup ovim strukturama zahtijeva odizanje mekog tkiva, odnosno režnja u operativnom području. Ova operativna procedura može dovesti do nastanka različitih komplikacija koje mogu nastati zbog anatomskih specifičnosti i zdravstvenog statusa, kao i primjenjenog hirurškog pristupa i tretmana mekotkivnih struktura. Gingiva bez recesija i pravilno zarastanje tkiva bez ožiljaka su bitni ciljevi endodontske hirugije. Evaluacija ishoda endodontske hirurgije, pored radiografskih znakova periapikalnog cijeljenja fokusira se i na kliničke znakove, koji uključuju i izgled mekih tkiva.

Mukokele 

Mukokele nisu česta komplikacija endodontske hirurgije, međutim pojavljuju se slučajevi njihovog nastanka u predjelu incizionog reza nakon hirurškog postupka. Mukokele su benigne lezije nastale od malih žlijezda slinovnica. Najčešće nastaju traumom žlijezde slinovnice prilikom ugriza ili udarca tvrdim predmetom. Hirurški rez na sluznici sa malim pljuvačnim žlijezdama može oštetiti izvodni kanal, što onda rezultira blokiranjem protoka i stagnaciju pljuvačke. Formiranje fibroznog tkiva tokom zarastanja incizone rane takođe može dovesti do oštećenja žljezdanih kanala i nastanak mukokele.

Komplikacije vezane za maksilarni sinus

Patološka izloženost sinusa tokom mnogih hirurških endodontskih procedura, često predisponira nastanku oroantralne komunikacije. Komplikcije u maksilarnom sinusu tokom endodontskih procedura nastaju zbog periapikalne lezije proširene u sinus, blizine endodontskih instumenata i materijala sinusu tokom apikotomije i prisustva drugih patoloških procesa u maksilarnom sinusu preoperativno.

Perforacija sinusa se može desiti nakon hirurške endodoncije korijena maksilarnog očnjaka, premolara ili molara, to jest zuba koji mogu biti povezani sa maksilarnim sinusom ( slika 4 ). Ako se perforacija desi tokom operacije, mora biti privremeno zatvorena da bi se izbjeglo da strano tijelo dospije u sinus.  Ako dođe do perforacije poda maksilarnog sinusa, a antralna sluzokoža je neadekvatno anestezirana, može doći do neugodnosti za pacijenta u vidu pojave boli.

Ako dođe do komunikacije između sinusa i okolnog tkiva može nastati i gnojna infekcija sinusa. Gnoj će izlaziti iz sinusa koji je povezan sa zubom koji je apikotomiran, a ponekad mu prethodi akutni apces na mjestu incizionog reza. Rekurentna infekcija apeksa može nastati uslijed neadekvatne kiretaže apeksa prije zatvaranja i šivenja rane ili neuspijele resekcije vrha korijena. Ukoliko se nastavi gnojna sekrecija prognoza nije dobra, operativni zahvat se ponavlja ili je indicirana ekstrakcija zuba. Materijal za punjenje korijena takođe može dospjeti u maksilarni sinus. Ovo može izazvati infekciju sinusa ili stvoriti oroantralnu fistulu.

Povrede nerava 

Endodontske hirurške procedure koje se izvode u blizini glavnih nerava mogu uzrokovati njihove štetne povrede. Najčešća je povreda n. alveolaris inferior-a, vezana za tretman mandibularnih molara, ali i premolara. Pored toga, u donjoj vilici i oštećenje n. mentalis-a tokom endo-hiruških procedura, od kliničkog je značaja. Ove povrede najčešće nastaju zbog blizine nerava i korijenova donjih zuba. Inervacija maksilarnog sinusa potiče od tri nerva i to nn. alveolares superiores, n. palatinus anterior i n. infraorbitalis. Ovi nervi prolaze unutar zida sinusa i inerviraju gornje zube, tako da postupci endodontske hirurgije maksilarnih zuba, mogu uključivati ove nerve i nastanak njhove povrede.

Zaključak

Sve hirurške procedure treba izvršiti tako da se postignu dva cilja: a to su uspjeh endodontsko-hirurške terapije i preduzimanje mjera kako bi se spriječile potencijalne komplikacije. Tradicionalna endodontska hirurška intervencija se često suočava sa neuspjehom uslovljenim nedovoljnom vizualizacijom operativnog polja koja u svakom smislu otežava tretman. Pojavom operativnog mikroskopa i tretmana savremene endodontske mikrohirurgije smanjuje se učestalost pojednih komplikacija tokom endodontskog tretmana. Novija istraživanja su pokazala da upotreba savremenih endodontskih hirurških tehnika predstavlja jednu od preventivnih mjera za nastanak komplikacija u endodontskoj hirurgiji, jer je endodontska mikrohirugija predvidljiva metoda koja, uz minimalne postoperativne tegobe, efikasno neutrališe i iskorjenjuje uzroke perzistirajućih apikalnih infekcija.